تغذیه در دیالیز صفاقی یا تغذیه هموکرونال (Hemocronal nutrition)
- توسط مهران زمانی علویجه
- جمعه 5 آبان 1402
این نوع تغذیه به معنای تغذیه ویژه‌ای است که برای بیمارانی که دچار نارسایی کلیه هستند و نیاز به هموکرونال دارند، اطلاق می‌شود. هموکرونال یا دیالیز صفاقی، یک نوع دیالیز است که در آن خون بیمار از طریق غشایی که درون دستگاه دیالیز قرار دارد، جاری شده و مواد مضر و فرضاً بیشتر پتاسیم، فسفر، سدیم و آب اضافی از خون حذف می‌شود.
درمان نارسایی کلیه در این بیماران، که دارای بیماری‌هایی مانند نارسایی مزمن کلیه، نارسایی حاد کلیه و یا بیماری‌های ناشی از دیالیز می باشند، مبتنی بر حفظ عملکرد طبیعی کلیه برای تصفیه خون و حفظ تعادل مواد مغذی و همچنین میزان آب بدن در فرد بیمار است. بنابراین، در تغذیه دیالیز صفاقی باید مواد مغذی مورد نیاز بدن را در نظر گرفت و به مواردی مانند کنترل پتاسیم، فسفر، سدیم و میزان آب توجه خاص شود.
در تغذیه دیالیز صفاقی، معمولاً محدودیت‌هایی در مصرف فسفر، پتاسیم و سدیم وجود دارد. همچنین، تامین نیاز به مصرف مقدار مناسبی پروتئین برای حفظ عملکرد عضلانی و پیشگیری از کاهش ماهیچه‌ها نیز نباید فراموش گردد. تغذیه دیالیز صفاقی باید توسط تیم درمانی متخصص و کارآزموده و عملا باید تحت نظر پزشک و متخصص تغذیه تنظیم شود.
مهمترین اصول تغذیه دیالیز صفاقی عبارتند از :
1. محدودیت سدیم :
مصرف سدیم باید تا حد ممکن محدود شود، زیرا نارسایی کلیه می‌تواند منجر به افزایش میزان سدیم در خون شود.
2. محدودیت پتاسیم :
مصرف مواد غذایی حاوی پتاسیم بالا نیز باید محدود گردد، چرا که بیماران نارسایی کلیه معمولاً ناتوان در تخلیه پتاسیم هستند و میزان آن در خون ممکن است هر آن افزایش یابد.
3. محدودیت فسفر :
مصرف مواد غذایی حاوی فسفر بالا باید محدود شود، زیرا بیماران نارسایی کلیه معمولاً ناتوان در تخلیه فسفر اضافی خون هستند و افزایش میزان فسفر در خون می‌تواند به مشکلاتی مانند اختلالات استخوانی و قلبی منجر شود.
4. محدودیت مایعات :
مصرف مایعات باید محدود شود تا جلوگیری از افزایش غیرطبیعی حجم خون و طبیعتا افزایش فشار خون را داشته باشیم.
اضافه بر این، توصیه می‌شود که بیماران نارسایی کلیه که در حال انجام دیالیز صفاقی هستند، توجه ویژه ای به مصرف پروتئین داشته باشند؛ چرا که در این بیماران ممکن است نیاز به مقدار بیشتری پروتئین برای حفظ عملکرد عضلانی و جلوگیری از کاهش عضلات باشد. پروتئین‌های باکیفیت مانند گوشت، ماهی، مرغ، تخم مرغ، لبنیات کم چرب و لبنیات سفید می‌توانند منابع خوبی از این حیث باشند.
بهتر است برای تنظیم و تعیین تغذیه دقیق برای بیماری که دچار نارسایی کلیه است، با تیم درمانی و پزشک معالج خود مشورت لازم انجام شود. آنها می‌توانند نیازها و محدودیت‌های خاص بیمار را بررسی کرده و برنامه تغذیه مناسبی برای وی تعیین کنند.
در تغذیه دیالیز صفاقی، علاوه بر محدودیت‌های فسفر، پتاسیم، سدیم و مایعات، باید به مصرف مواد مغذی مهم دیگر نیز توجه شود. مهمترین مواد مغذی در درجه اهمیت بعدی که در تغذیه دیالیز صفاقی باید در نظر گرفته شوند عبارتند از :
الف - کربوهیدرات :
مصرف مکفی کربوهیدرات‌ها در تغذیه دیالیز صفاقی به تنظیم قند خون کمک می‌کند. در این بین، انواع کربوهیدرات‌های پیچیده مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و نان‌های تهیه شده با آرد کامل توصیه می‌شوند.
ب - چربی :
مصرف چربی‌های سالم مانند روغن‌های گیاهی، آووکادو، ماهی چرب (مانند ماهی سالمون) و مغزهای خرد شده (مانند بادام و بادام زمینی) توصیه می‌شوند. باید به خاطر داشت مصرف چربی‌های اشباع شده (مانند گوشت قرمز چرب، خامه و کره) می بایست محدود شود.
پ - ویتامین‌ها و مواد معدنی :
در تغذیه دیالیز صفاقی، ممکن است نیاز به مکمل‌های ویتامینی و مواد معدنی برای جبران کاهش ناشی از روش دیالیز احساس شود. این مکمل‌ها باید تحت نظر پزشک معالج مجرب و تغذیه شناس کارآزموده تعیین شوند.
در نهایت، باید توجه داشت که تغذیه دیالیز صفاقی باید به صورت کاملا شخصی‌سازی شده و با توجه به نیازها و شرایط هر فرد تنظیم شود. همچنین، همواره مشورت با تیم درمانی و پزشک معالج خود برای تعیین برنامه تغذیه مناسب و کنترل مواد مغذی مورد نیاز، بسیار مهم است.