علل ناباروری و راهکارهای تغذیه ای
- توسط مهران زمانی علویجه
- جمعه 10 فروردین 1403
ناباروری یا عدم توانایی در باروری به معنای عدم توانایی زوج مرد و زن در باروری و باردارشدن است. علل ناباروری را در زوج مرد و زن باید جستجو کرد و البته ممکن است تنها مربوط به یکی از آنها باشد. در ادامه برخی از علل ناباروری را برای هر دو جنس توضیح می‌دهیم:
علل ناباروری در زنان:
1. اختلالات تخمدانی:
این اختلالات شامل عدم تخمک‌گذاری و حتی تخمک گذاری نامنظم، ابتلا به تخمدان پلی‌کیستیک و .. است.
2. بستریابی نامناسب رحم:
که شامل اختلالات ساختاری رحم، التهاب رحم و وجود پولیپ‌ها یا فیبروم‌ها در رحم است.
3. اختلالات لوله‌های رحمی:
شامل باریک شدن یا بسته شدن لوله‌های رحم، التهاب و عفونت لوله‌ها است.
4. مشکلات در گردش خون در ناحیه تناسلی:
که شامل عدم عملکرد صحیح رحم و تخمدان‌ها در ارسال و دریافت خون است.
5. عوامل هورمونی:
از دسته ی آنها، اختلالات ترشح هورمون‌ها در تخمدان‌ها و همچنین اختلالات در ترشح هورمون‌های رشد است.
علل ناباروری در مردان:
1. مشکلات اسپرم:
تولید کم اسپرم، اسپرم‌های ناسالم یا اشکال در حرکت اسپرم از موارد آن است.
2. عوامل هورمونی:
شامل اختلالات در ترشح هورمون‌های مردانه مانند تستوسترون است.
3. مشکلات رابطه جنسی:
شامل ناتوانی در انتقال اسپرم به داخل مجرای تناسلی زن و مشکلات ناتوانی جنسی مانند اختلال ارتباط جنسی است.
4. عوامل ساختاری:
شامل اختلالات ساختاری در مجرای تناسلی مردانه مانند وجود انسداد و عروق خونی تنگ در مجرای اسپرم است.
لازم به ذکر است که این توضیحات صرفاً عمومی هستند و علل ناباروری ممکن است بسیار متنوع تر باشند. در صورتی که شما یا همسرتان با مشکل ناباروری مواجه هستید، بهتر است با پزشک متخصص در زمینه بهداشت تناسلی و ناباروری مشورت کنید تا تشخیص و درمان مناسب برای شما لحاظ شود.
راهکارهای درمانی مختلفی از دارودرمانی، جراحی و نیز تغذیه ای از جمله درمانهای متداول آمد که از این بین، تغذیه مناسب می‌تواند نقش مهمی در بهبود قابلیت باروری زوجین ایفا کند. در متن زیر، برخی از راهکارهای تغذیه‌ای برای افزایش باروری ذکر شده است:
1. مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها:
میوه‌ها و سبزیجاتی مانند توت‌ها، پرتقال، گوجه‌فرنگی، بروکلی، اسفناج و آووکادو، غنی از آنتی‌اکسیدان‌های قوی می‌باشند که به بهبود کیفیت اسپرم و تخمک‌ها کمک می‌کنند.
2. مصرف منابع سالم از پروتئین:
ماهی، مرغ، گوشت قرمز کم چرب، تخم‌مرغ و لبنیات کم چرب، منابع سالم از پروتئین اند که برای تولید سلول‌های تناسلی سالم در زنان و نیز اسپرم سالم در مردان ضروری هستند.
3. مصرف کربوهیدرات‌های کامل :
انتخاب محصولات غذایی حاوی کربوهیدرات کامل مانند نان‌های ارگانیک، برنج قهوه‌ای و غلات ی نظیر جو و گندم کامل می‌توانند با حفظ سطح قند خون در محدوده ی نرمال، موجب افزایش احتمال باروری شوند.
4. مصرف چربی‌های سالم:
انتخاب چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، آووکادو، ماهی های چرب از جمله ماهی سالمون، مکرل و هرینگ و در کل ماهی های ساکن آبهای سرد و عمیق، مغزها(انواع تخمه) که حاوی اسیدهای چرب امگا-3 هستند، می‌توانند به بهبود کیفیت اسپرم و تخمک‌ها کمک کنند.
5. مصرف مکمل‌های معدنی و ویتامین‌ها:
مصرف مکمل‌های حاوی اسید فولیک، روی، سلنیوم و ویتامین‌ها مانند ویتامین C، E و B-12 نیز این قابلیت را دارند که به بهبود باروری کمک کنند. همچنین، فراموش نشود که مصرف مکمل‌های معدنی و ویتامین‌ها، تنها با مشاوره ی پزشک متخصص/مشاور تغذیه ی مجرب توصیه می‌شوند.
6. مصرف میزان مناسب کافئین:
مصرف زیاد کافئین ممکن است باعث کاهش باروری شود. بنابراین، توصیه می‌شود مصرف نسکافه، چای، قهوه و نوشیدنی‌های دارای کافئین را به میزان توصیه شده ی علمی محدود کنید.
7. رعایت وزن سالم:
چاقی یا لاغری بیش از حد می‌تواند بر تولید هورمون‌های مربوطه، به صورت منفی، بسیار اثر گذار باشد.
مکمل‌های باروری که ممکن است به عنوان تکمیل‌کننده‌ای برای تغذیه مناسب و بهبود باروری در نظر گرفته شوند، به شرح ذیل قید شده اند؛ با این حال، قبل از مصرف مکمل‌ها، بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت لازم انجام شود تا نیازهای خاص فرد، بررسی شده و راهنمایی لازم و مختص وی، ارائه گردد.
مکمل های تغذیه ای پیشنهادی:
1. اسید فولیک:
مصرف اسید فولیک قبل از بارداری و در طول آن برای زنان بسیار مهم است. اسید فولیک است که کمک می‌کند تا کیفیت تخمک‌ها بهبود یابد و ریسک تولید نوروتیوب ناقص در جنین کاهش یابد. معمولاً توصیه می‌شود که زنان حداقل یک تا سه ماه قبل از بارداری، روزانه 400 میکروگرم اسید فولیک مصرف کنند.
2. روی:
روی یا Zinc، یک ماده معدنی است که برای سلامتی تخمک‌ها و اسپرم‌ها ضروری است. مصرف روی، کیفیت اسپرم و تخمک‌ها را بهبود بخشد.
3. سلنیوم:
سلنیوم یک آنتی‌اکسیدان است که می‌تواند به کاهش استرس اکسیداتیو و بهبود کیفیت اسپرم کمک کند.
4. ویتامین های C و E:
این ویتامین‌ها نیز به عنوان آنتی‌اکسیدان‌ها شناخته می‌شوند و می‌توانند به بهبود کیفیت اسپرم و تخمک‌ها کمک کنند. مصرف منابع طبیعی و غنی از ویتامین های C و E مانند میوه‌ها، سبزیجات و مغزها توصیه می‌شود.
5. کوآنزیم Q10:
این ماده آنتی‌اکسیدانی در سلول‌ها و بافت‌های بدن وجود دارد و می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم و تخمک‌ها کمک کند.
6. روغن ماهی:
روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا-3 است که می‌تواند به بهبود کیفیت اسپرم و تخمک‌ها کمک کند. مصرف مکمل‌های باروری، تنها برای زوج‌هایی که مشکلات باروری دارند و البته تغذیه مناسب و سالم نداشته باشند، پیشنهاد می گردد.
در نهایت، برای بهبود باروری، علاوه بر مصرف مکمل‌ها، توصیه می‌شود که به عوامل دیگری مانند تغذیه سالم، داشتن وزن مناسب، ورزش منظم، کاهش استرس و اجتناب از مصرف الکل و سیگار توجه کافی معطوف گردد.