تغذیه در بچه های بیش فعال
- توسط مهران زمانی علویجه
- جمعه 24 فروردین 1403
بچه‌های بیش‌فعال که احتمالا از آنها مطالبی شنیده اید یا به عینه آنها را در جمع های دور یا نزدیک دیده اید، معمولا با دو مشکل عمده یعنی نقصان توجه/تمرکز و نیز بیش فعالی مواجه می شوند. این کودکان، نیاز به تغذیه‌ای دارند که انرژی لازم برای رشد کافی را به آنها برساند اما به ویژه غذاهایی باید باشد که باعث افزایش فعالیت زیاد در آنها نشود. در متن زیر، چند نکته برای تغذیه بچه‌های بیش‌فعال ذکر شده است:
غذاهای پرکالری:
بچه‌های بیش‌فعال، همانطور که از اسم آنها هویداست، نیاز به انرژی بیشتری دارند، بنابراین غذاهای پرانرژی مانند مواد غذایی حاوی کربوهیدرات پیچیده (نان، برنج، ماکارونی و...) و پروتئین (مثل گوشت، ماهی، مرغ، حبوبات و...) می‌تواند به تناسب فرد، مناسب باشند.
صبحانه، وعده ی بسیار مهم:
صبحانه مهمترین وعده غذایی روز است و برای بچه‌های بیش‌فعال اهمیت بسزایی دارد. صبحانه‌هایی که حاوی مواد غذایی متنوع و البته پرانرژی باشند، می‌توانند انرژی لازم را برای شروع روز فراهم کنند.
مواد غذایی سالم:
مواد غذایی پرفایده مانند میوه‌ها، سبزیجات، و مغزها می‌توانند از نظر فیزیولوژیکی برای بچه‌ها بسیار مفید باشند و برای کنترل افزایش فعالیت آنها مفید فایده باشند.
کنترل مصرف شکر و غذاهای فرآیندشده:
شکر و غذاهای این چنینی، می‌توانند باعث افزایش بیش‌فعالی کودک شوند. فلذا، تا حد امکان باید مصرف آنها محدود شود.
مصرف مایعات مکفی:
بچه‌های بیش‌فعال به دلیل فعالیت بیشتر، نیاز به مایعات بیشتری دارند. مطمئن شوید که آنها به میزان کافی آب و سایر مایعات مثل آبمیوه‌های طبیعی و شیر می‌نوشند.
مدیریت وعده‌های غذایی:
سعی کنید وعده‌های غذایی را به صورت منظم و به موقع ارائه دهید. این کمک می‌کند تا انرژی بچه‌ها برای فعالیت‌های روزانه به طور متوازن فراهم شود.
مصرف میوه‌هایی با اثرات آرامش بخش:
برخی میوه‌ها مثل موز و آووکادو ممکن است اثرات آرامش بخشی داشته باشند که البته این مورد می‌تواند بر کنترل بیش‌فعالی کودک نیز کمک رسان باشد.
به یاد داشته باشید که هر بچه ممکن است به طریق متفاوتی به تغذیه واکنش نشان دهد، بنابراین مهم است که با توجه به ویژگی‌های فردی و عادات غذایی خاص هر بچه، برنامه غذایی ای را اتخاذ کنید که برای او مناسب باشد. همچنین، در صورتی که نگرانی‌هایی در مورد رفتار بیش‌فعال بچه‌تان دارید، بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
ثابت شده است که برخی از رنگ های مصنوعی ممکن است موجب افزایش سطح هیجان و بیش فعالی در برخی افراد بالاخص کودکان شوند. این تأثیرات ممکن است به عوامل شیمیایی درون رنگ های خوراکی برگردد که می‌تواند رفتار و عملکرد نوروشیمیایی مغز را تغییر دهد.
در واقع، برخی از رنگ های مصنوعی که در بعضی از مواد غذایی، نوشیدنی‌ها و محصولات دیگر به کار می‌روند، شامل مواد افزودنی هستند که تأثیرات روان‌شناختی مختلفی مانند افزایش هیجان و بیش فعالی در برخی افراد را در پی دارند. برخی از این رنگها، رنگهای آزو(نیتروژن دار)، تارترازین و بسیاری مواد دیگر باشند که به عنوان مواد افزودنی به غذاها اضافه می‌شوند.
اگرچه این تأثیرات ناخوشایند می‌توانند فقط در برخی افراد مشاهده شوند، اما این نکته مهم است که واکنش هر فرد و شدت پاسخ گویی وی، به این مواد می‌تواند با دیگری متفاوت باشد. در این بین، برخی افراد ممکن است به طور خاص به این نوع مواد، حساسیت نشان دهند و واکنش‌های نامطلوبی نظیر بیش فعالی و افزایش سطح هیجان را با آن تجربه کنند، در حالی که دیگران ممکن است به طور کلی به این تأثیرات حساس نباشند.
بنابراین، مهم است که در استفاده از این مواد و رنگ های مصنوعی بکار رفته در غذاها و محصولات، با دقت و با توجه به وضعیت سلامت فرد تصمیم گیری شود. همچنین، مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه می‌تواند در این خصوص بسیار مفید باشد، به خصوص اگر واکنش‌های نامطلوبی نیز مشاهده می‌شود.
مکمل‌های دارویی برای بیش‌فعالی معمولاً داروهایی هستند که به عنوان درمان‌های اصلی یا تکمیلی برای اختلالات رفتاری، مانند اختلال نقص توجه با بیش فعالی (ADHD)، مورد استفاده می باشند. دو نوع داروی رایج برای درمان این مشکل استیمولان‌ها و داروهای غیراستیمولانی می باشند.
استیمولان‌ها:
این داروها مانند متیل فنیدات (ریتالین و آدرال) عمل می‌کنند و با افزایش فعالیت مغزی، کاهش نشانه‌های بیش‌فعالی و عدم توجه را بهمراه دارند.
داروهای غیراستیمولانی:
این داروها مانند آتوموکستین(استراترا) استفاده می‌شوند و به‌طور متفاوت از استیمولان‌ها عمل می‌کنند. آنها اغلب باعث افزایش ترکیباتی از جمله نوراپی‌نفرین می شوند که در کنترل نشانه‌های بیش‌فعالی کمک می‌کنند.
فراموش نشود که همواره این داروها تحت نظارت پزشک متخصص تجویز و مورد استفاده قرار گیرند، زیرا دارای عوارض جانبی و محدودیت‌های دیگری هستند که تنها یک پزشک متخصص می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا استفاده از آنها مناسب است یا نه.
مکمل‌های تغذیه‌ای که برای درمان بیش فعالی معمولاً تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه تجویز می‌شوند، عبارتند از:
اسیدهای چرب امگا-3:
برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف امگا-3 می‌تواند عوارض بیش فعالی را کاهش دهد و به بهبود عملکرد مغزی کودکان کمک کند.
ویتامین‌ها و مواد معدنی:
اذعان می شود که ویتامین B6، منیزیم و زینک(روی) نیز ممکن است در کنترل علایم بیش فعالی مفید باشد.
مکمل‌های گیاهی:
در مورد برخی گیاهان مانند جینکوبیلوبا ادعا می‌شود که دارای خواص ضد بیش فعالی هستند